Farz bir namazı vaktinde kılmaya eda, vakti geçtikten sonra kılmaya kaza, bozulan bir namazı tekrar kılmaya da iade denir.

Her hangi bir vakit namazın farzını kaza etmek farzdır, vacibini kaza etmek vaciptir, sünnetini kaza etmek sünnettir.

Namaz belli vakitlerde yerine getirilmesi gereken farz bir ibadet olduÄŸu için, bir mazeret olmaksızın tembellik ve ihmal yüzünden bile bile namazı vaktinde kılmayan kimse günahkâr olur. Hz. Peygamber, uyuyakalma ve unutmayı bir mazeret kabul etmiÅŸ ve bu iki sebepten biriyle bir namazın vaktinde kılınamaması durumunda, hatırlandığı vakit kılınmasını söylemiÅŸtir.

Peygamber Efendimiz (sav);

“Biriniz uyuyakalır veya unutur da bir namazı vaktinde kılamaz ise, hatırladığı vakit o namazı kılsın; o vakit, kaçırdığı namazın vaktidir” [1]

Peygamber Efendimizin (sav) bir yolculuÄŸu esnasında gece dinlenmek için durduklarında, Allah elçisi uykuda iken kaldırılmamış ve sabah namazı vakti çıkıp güneÅŸ bir mızrak boyu yükselmiÅŸti. Rasulullah (sav) Hz. Bilâl'e:

 "Ben sana bu gece bizi bekle ve sabah olunca uyandır" demedim mi?" buyurdu.

Hz. Bilâl: Ya Rasulullah "Seni uyutan beni de uyuttu" dedi. Hz. Peygamber o yerden kalkıp biraz gittikten sonra, önce sünneti sonra da farzı kaza etti. [2]

Bir namazı kasten kazaya bırakıp sonrada toptan kaza ederim diyerek hareket etmek çok büyük günahtır. Vaktinde kılınmayıp kaza edilen hiçbir namaz vaktinde eda edilen namazın yerine geçmesi mümkün deÄŸildir.

Namaz kılmak o kadar önemlidir ki, eÄŸer imkân varsa savaÅŸta bile namazı terk etmemek gerekir. Nitekim Peygamberimiz (sav) ve güzide sahabeleri Bedir Savaşı’nın en çetin anında bile namazı terk etmemiÅŸler, cemaatle namaz kılmışlardır.

“SavaÅŸta mü’minler arasında bulunup da onlara namaz kıldırdığın zaman, onlardan bir kısmı seninle birlikte namaza dursunlar ve silâhlarını da yanlarına alsınlar. Onlar secde ettikten sonra geri çekilip düÅŸmana karşı dursunlar ve yerlerine henüz namaza durmamış olan diÄŸer topluluk gelsin. Onlar da tedbirli ÅŸekilde ve silâhlarını yanlarına alarak seninle beraber namaz kılsınlar.” [3]

Peygamber Efendimiz (sav);

"Paramparça edilsen ve (ateÅŸte) yakılsan bile, Allah'a hiçbir ÅŸeyi ortak etme! Ve hiçbir farz namazı bile bile bırakma. Çünkü kim bir farz namazı kasıtlı olarak bırakırsa, zimmet (yani ilahi teminat) kendisinden uzaklaÅŸmış olur. Ä°çki de içme, çünkü içki her ÅŸerrin anahtarıdır." [4]

Abdülkadir Geylani Hz.leri;

“Ahiret sermayen olsun. Dünyayı ticaret yeri say. Zamanını sermayeni batırmamak için evvela ahiretine sarfet. EÄŸer fazla kalırsa onu da dünyaya harca, geçimini saÄŸla. Sakın dünyayı sermaye, ahireti ticaret saymayasın. Bunu yapınca namazını vaktinde kılamazsın. Kılsan da erkânını yerine getiremezsin. Rukûu belli olmaz, sücûdu belli olmaz. Çünkü senin için maksat dünya olmuÅŸtur. Yorgunluk gelir, uyursun. Namazın kazaya kalır, kılamazsın. Gece cife gibi yatar, sabahları tembel olarak kalkarsın. Nefis seni peÅŸinden sürükler, heva seni takip eder. Åžeytan artık sana hâkimdir. Böylece ahiretini dünyaya satmış olursun. Sen bu durumda nefsin kulu ve onun uÅŸağı olmuÅŸsun. Hâlbuki sen onu emrine alacak, terbiye edecek, doÄŸru yola getireceksin.” BuyurmuÅŸtur.[5]

Cennet Mekân Abdullah Baba (ks) Hz.leri; “Her yerde ibadetinizi taatinizi yapın, kaza namazlarınızı kılın, tesbihatınızı iyi yapın. Tesbihatı yaparken de, namazı kılarken de; “Allah (cc) beni görüyor, iÅŸitiyor, biliyor, her halime vakıftır, her halimden haberdardır.” diyerek, kendinizi hiç olarak düÅŸünüp, ibadetinizi yapın.” BuyurmuÅŸtur.

Üstadımızın ifade ettiÄŸi gibi namazlarımızı nerde olursak olalım kılmak için elimizden geleni yapmamız lazım, namaz mazeret kabul etmez.

Farz namazı özürsüz, vaktinde kılmamak büyük günahtır. Acele kaza etmek gerekir. Zaruri iÅŸler haricinde kaza etmeyi geciktirmek de büyük günahtır. [6]

Kaza namazlarımızı kılmaya niyet ederken “Niyet ettim Allah rızası için en son geçirmiÅŸ olduÄŸum …………  namazımın farzını kılmaya” deriz. Kaza namazı kılmadan evvel ezanı Muhammedîye okumak ( fazla sesi yükseltmeden) ardından her kaza namaz için kamet getirmek fazilet bakımından güzel bir davranıştır.

Hanefi mezhebine göre sünnet namazların yerine kaza namazı kılınır mı?

Hanefi mezhebinde kaza namazları ihmal edilmeyip mutlaka bulunan fırsatlarda hemen kılınmalı, kiÅŸi namaz borcundan kurtulmalıdır. Ama bunun için sünnetler terk edilmemelidir. Yani bir kazanırken, bir kayba uÄŸranılmamalıdır. Kaza kılarak kazanırken sünneti terk ederek kayba düÅŸülmemelidir... Sünnetler sünnet olarak kılınmalı. Kazalar da ayrıca kaza niyetiyle kılınmalıdır. Hanefi mezhebinin görüÅŸü budur.

Üzerinde senelerin birikmiÅŸ kaza borcu olan müslüman kendine kolay gelen bir yol çizerek borçlarını ödemeye çalışmalıdır.

Cennet Mekân Abdullah Baba (ks) Hz.leri; Mübarek gün ve gecelerde beÅŸ günlük kaza namazı kılmayı tavsiye ederdi.

Aleyhisselatüvesselam Hz.leri “Müminin miracı namazdır” diyor. Allaha vuslat olmada, yükselmede, yücelmede en kestirme yol müminin miracı olan namazdır. Hal böyleyken üzerimizde borç olarak kaza namazlarımız duruyorsa ödememiz için elimizden geleni yapmamız lazımdır.

Cennet mekân Abdullah Baba (ks) Hz.leri ÅŸöyle buyurmuÅŸlardır;

“Evliyanın birine soruyorlar;

“Sen nasıl namaz kılıyorsun?”

Åžöyle cevap veriyor;

“Ben Allah-ü Teâlâ Hazretlerini göremiyorum ama O, Beni görüyor, derim. Beytullah’ı karşıma alırım. Ä°brahim Halilullah’ın makamını iki kaşımın ortasına getiririm, ayaklarım sırat köprüsünde olur, saÄŸ tarafım cennet, sol tarafım cehennem, acep ola hangi tarafa düÅŸeceÄŸim diye korkarım. Ensemde de Azrail’in (as) nefesini hissederim. Åžimdi ruhumu alıverirse, diye haÅŸyet-i Ä°lahiye’den korkarak, Allah’ı (cc) severek, ibadet ve taat yaparım.”

AÅŸk ve muhabbet ile kılınan iki rekât namaz milyon rekat namaza bedel oluyor.

KardeÅŸlerimiz defaten ÅŸu soruları sormaktalar;  Filanca kitapta ÅŸunu yazıyor elli tane okursan ÅŸöyle olur, beÅŸ yüz tane olursa ÅŸöyle olur. Åžunu çekebilir miyiz bunu yapabilir miyiz?

Cennet mekan üstadımız böyle ÅŸeyleri kesinlikle tasvip etmez “ üstadınız ne diyorsa onu yapın evladım der,” namaz kılmayı tavsiye ederdi.

Amacımız Allah vuslat olmaksa, kendimiz amacımızı aÅŸan virtler edineceÄŸimize seccademizi serip kametimizi getirip aÅŸk ile iki rekât namaz kılmalıyız.